Operation Bulbasket

Mae'n debyg bod dynion Sgwadron B, 1 SAS, a welodd weithredu yn ystod Ymgyrch Bulbasket yn cynnwys mwy o gyn-ddynion yr Unedau Ategol nag unrhyw genhadaeth arall. Mae'r rhai sydd â chysylltiadau Unedau Ategol wedi'u rhestru isod, gydag o leiaf 18 o'r 45 o ddynion SAS wedi gwasanaethu mewn Unedau Ategol, gyda meddyg RAMC a 2 signalwr SAS hefyd. Cawsant eu cefnogi gan grŵp o 5 o signalwyr Phantom yn darparu cyfathrebiadau ystod hir.

Roedd Ymgyrch Bulbasket yn golygu gollwng criw o Sgwadron B, 1 SAS i ganol Ffrainc, y wlad o amgylch Poitiers a leolir 200 milltir y tu ôl i'r traethau glanio yn Normandi. Eu pwrpas oedd gohirio'r adgyfnerthion Almaenig rhag symud i fyny o dde Ffrainc. Daeth y parti ymlaen llaw i ben ar 6 Mehefin 1944, ac yna diferion pellach ar nosweithiau 7, 10 ac 11 Mehefin, gyda gostyngiad pellach gyda 4 jeeps a 4 dyn ar noson 17 Mehefin. Roeddent yn gweithredu ychydig i'r de o'r llinell derfyn, a oedd wedi nodi'r ffin rhwng Ffrainc a feddiannwyd yn y gogledd a Vichy oedd yn rheoli Ffrainc yn y de. Er bod yr Almaenwyr wedi symud i Ffrainc a reolir gan Vichy ym mis Tachwedd 1942, ar ôl glaniadau'r Cynghreiriaid yng Ngogledd Affrica, ni chafodd yr ardal hon erioed ei gwarchod mor drwm gan yr Almaenwyr â'r gogledd. Roedd milwyr yn y prif drefi, ond nid yn y trefi neu'r pentrefi llai.

Pan gyrhaeddodd swyddogion y parti ymlaen llaw, cytunodd y cadlywydd Capten John Tonkin, mewn cysylltiad â phennaeth Adran SOE F lleol, Capt Maingard, y byddai’r SAS yn fwyaf defnyddiol yn gweithio ar y cyd â’r Maquis lleol, a allai ddarparu canllawiau a mynediad at gyflenwadau lleol. . Cawsant y dasg o ymosod ar y rheilffyrdd i'r gogledd. Byddai hyn yn gofyn am ymosodiadau lluosog gan fod yr Almaenwyr yn gwneud pob ymdrech i atgyweirio'r llinell bob tro y byddai'n cael ei thorri. Er mwyn osgoi rhannu’r heddlu, cytunodd Capten Tonkin y byddai’r Maquis yn ymosod ar “Lot 1”, y llinell fwyaf dwyreiniol o Limoges i Chateauroux, tra bod yr SAS yn canolbwyntio ar “Lot 2”, y llinell rhwng Angouleme a Poitiers. Daeth atgyfnerthiadau â tharged pellach, “Lot 4”, y llinell o Niort tua'r gogledd trwy Parthenay. Roedd y ddwy blaid a ollyngwyd i ymosod ar y rhain yn cynnwys bron yn gyfan gwbl o gyn-Gynorthwywyr, yn bennaf o Adran Sgowtiaid Catrawd Dorset, a oedd wedi ymuno yn llu. Ymosododd un grŵp o dan yr Is-gapten Peter Weaver ar y llinell yn llwyddiannus ac yna cerdded am ddyddiau i wersyll y prif heddlu. Cafodd y llall ei ollwng oddi ar y targed a glanio ym mhentref Airvault, yn llythrennol ymhlith amddiffynwyr yr Almaen. Tra llwyddodd y Corporal Kinnivane, y Trooper Joe Ogg a’r Trooper Sam Pascoe i ddianc yn unigol, cafodd y Trooper George Biffin ei ddal. Byddai’n osgoi ymgais gan yr Almaenwyr i’w dwyllo i gael ei saethu wrth ddianc, cael ei anafu’n ddifrifol gan ymosodiad awyr y Cynghreiriaid, gorfod gweithio mewn mwyngloddiau halen ac yna cymryd rhan mewn “marwolaeth” ar draws Ewrop ar ddiwedd y rhyfel.

Cyfarfu'r gwahanol grwpiau i gyd mewn gwersyll yn y goedwig yn Verrieres, i'r de-ddwyrain o Poitiers. Cawsant gymorth gan ddwsin o Maquis. O'r fan hon anfonwyd y dynion mwy profiadol allan ar deithiau sabotage, er bod Capten Tonkin ac uwch Ringyll yr NCO Johnny Holmes yn amharod i ddefnyddio'r recriwtiaid newydd heb eu profi o'r Unedau Ategol, er bod rhai, fel partïon Lot 4, eisoes wedi profi eu hunain. Ymwelwyd â nhw yn y goedwig gan ferched o'r pentref, a oedd yn mwynhau dawnsio i gerddoriaeth ar y radio, a oedd hefyd yn derbyn y negeseuon cod a anfonwyd gan y BBC. Arhosodd parti Phantom gryn bellter i ffwrdd gydag ychydig o ddynion yr SAS, ei chapten, Capten John Sadoine, yn teimlo bod y dynion SAS yn denu gormod o sylw. Daliwyd dau NCO SAS, y Sarjant Eccles a'r Corporal Bateman ar ymgyrch sabotage ar noson 28 Mehefin a'u holi. Yn dilyn protocol safonol, symudwyd gwersyll SAS, ond bu'n anodd iawn dod o hyd i wersyll gyda chyflenwad dŵr digonol ar gyfer y blaid, felly pan oedd yn ymddangos nad oedd yr Almaenwyr wedi tynnu gwybodaeth am y gwersyll oddi wrth eu cyd-filwyr, dychwelasant i Verrieres dros dro ar 2 Gorphenaf, tra y ceisid safle gwell.

Ar doriad gwawr ar 3 Gorffennaf 1944, ymosododd yr Almaenwyr ar y gwersyll, ar ôl ei amgylchynu yn ystod y nos. Roedd y milwr John Fielding, a arferai fod yn aelod o batrôl Unedau Ategol Norwich, wedi bod yn pryderu am Ffrancwr, yn ôl pob sôn, Maquis o grŵp arall, a oedd wedi dod at y gwersyll, ond roedd ei hunaniaeth wedi’i gadarnhau a chafodd ei ryddhau cyn yr ymosodiad. Ond roedd John bob amser yn difaru nad oedd wedi ei saethu. A oedd wedi bod yn cadarnhau presenoldeb y gwersyll? Wedi'i amgylchynu ac yn fwy niferus, ymladdodd yr SAS yn ôl, ond sylweddolodd yn fuan bod yn rhaid iddynt redeg amdani. Ond saethwyd yr Is-gapten TWM Stephens yn y fan a’r lle, ynghyd â’r 7 Maquis a gipiwyd. Cafodd 31 arall eu dal, ynghyd â’r Is-gapten Lincoln Bundy, awyrennwr USAAF, oedd wedi cael ei saethu i lawr yn Normandi ac yn cael cymorth i ddianc i Sbaen. Cafodd tri ohonyn nhw eu hanafu a'u cludo i'r ysbyty, ymunodd y gweddill ag Eccles a Bateman mewn carchar yn yr Almaen. Arhosodd Capten Tonkin ar ôl a gosod pensiliau amser yn y cyflenwadau. Byddai'r rhain yn tanio yn ddiweddarach yn ôl pob tebyg gan ladd nifer o Almaenwyr. Byddai eu jeeps yn cael eu rhannu fel tlysau ymhlith yr unedau ymosod.

Ar 7 Gorffennaf 1944, cludwyd y carcharorion SAS mewn lorïau i goedwig St Sauvant ger pentref Rom. Roeddent i gael eu saethu yn unol â'r gorchymyn Commando enwog, a gyhoeddwyd gan Hitler, y dylai'r holl filwyr a gipiwyd y tu ôl i'r llinellau ar weithrediadau comando neu barasiwt gael eu saethu heb brawf, yn hytrach na'u trin fel carcharorion rhyfel. Dienyddiwyd y dynion a chladdwyd eu cyrff mewn tri bedd torfol a oedd eisoes wedi’u cloddio. Gyda nhw roedd y peilot Americanaidd, yr Is-gapten Bundy, a disgynnodd pledion gan ddynion yr SAS i'w sbario ar glustiau byddar. Cafodd y tri dyn yn yr ysbyty eu symud ac ar ôl cyfnod o gam-drin mewn carchar sifil credir eu bod wedi cael eu dienyddio trwy chwistrelliad marwol.

Ail-grwpiodd y goroeswyr yn eu rendezvous. Efallai eu bod wedi cael maddeuant am geisio gadael cyn gynted â phosibl, ond yn hytrach wedi parhau â gweithrediadau pellach. Fe wnaethon nhw nodi'r barics yn Bonneuil-Matours a ddefnyddiwyd gan y milwyr ymosod a threfnu ymosodiad napalm marwol a laddodd lawer ac a arweiniodd at wacáu'r safle. Ymosodiad pellach ar y barics yn Poitiers wedyn, gyda chyfesurynnau yn cael eu cyflenwi gan ddynion Bulbasket. Daeth y Maquis ag osgowyr criw awyr USAAF pellach atyn nhw, ac roedd un ohonynt, yr Is-gapten Flamm Harper, hyd yn oed yn cymryd rhan mewn gweithrediadau sabotage. Gan ddefnyddio'r signalers Phantom i ailsefydlu cyfathrebiadau gyda'r DU, fe wnaethant drefnu diferion pellach o gyflenwadau. Daeth yr Is-gapten Surrey-Dane, arbenigwraig ar baratoi'r maes awyr yno hefyd. Arweiniodd y gwaith o adeiladu “Bonbon”, maes awyr laswellt, gyda SAS, Phantom, USAAF a Maquis i gyd yn helpu. Profodd y milwr Alec McNair yn arbennig o werthfawr, gan ei fod yn dod o deulu ffermio mawr, y rhan fwyaf ohonynt mewn Patrolau Unedau Ategol yng ngogledd ddwyrain Essex, fel y bu. Roedd ei wybodaeth gyda'r oged, a dynnwyd y tu ôl i'r un jeep a oedd wedi goroesi, a oedd wedi bod allan ar genhadaeth pan ddaeth yr ymosodiad, yn sicrhau y gallai'r cae gael ei wastatau ddigon i ddwy awyren RAF Hudson lanio ar noson 7 Awst 1944. Fodd bynnag, yno Nid oedd digon o le i bawb ac roedd angen glaniad pellach ar y llain hon gan USAAF C47 (sy'n hysbys i'r Prydeinwyr fel Dakota), i adael yr olaf o'r criw awyr a'r signalwyr Phantom a oedd yn weddill a'r Is-gapten Surrey Dane. Daeth â'u disodli o SAS Ffrainc, i gymryd drosodd o dan y teitl Operation Moses.

Nid tan ar ôl i feddiannaeth yr Almaenwyr ddod i ben y darganfu helwyr y beddau torfol. Cafodd y cyrff eu datgladdu a datgelodd awtopsïau eu marwolaeth dreisgar ac absenoldeb tagiau adnabod, a dynnwyd gan yr Almaenwyr i geisio cuddio eu trosedd. Fodd bynnag, gan ddefnyddio eitemau personol a chofnodion deintyddol, roedd yn amlwg y gallai rhai gael eu hadnabod yn gadarnhaol fel parti Bulbasket, ac roedd nifer y cyrff yn cyfateb i'r dynion coll. Dim ond y tri dyn (gan gynnwys Joe Ogg a Henry Pascoe) a symudwyd o'r ysbyty na ellid eu canfod ac nid oes ganddynt fedd hysbys hyd heddiw. Claddwyd y lleill gerllaw yn Rom, mewn cornel o'r fynwent ddinesig, a fabwysiadwyd gan Gomisiwn Beddau Rhyfel y Gymanwlad. Adroddwyd bod Ashley, Budden, Cogger, Livingstone, Long, Richardson, Ryland a White i gyd ar goll ar 4 Gorffennaf 1944 ac adroddwyd iddynt gael eu lladd ar faes y gad ar 7 Gorffennaf 1944. Mae pob un wedi'i gladdu ym Mynwent Rom Communal yn Ffrainc ochr yn ochr â'u cyd-filwyr a fu farw.

Oherwydd na ellid adnabod corff yr Is-gapten Bundy yn gadarnhaol, mae'n parhau i fod wedi'i gladdu ochr yn ochr â'r dynion SAS, eithriad prin i arfer arferol yr Unol Daleithiau o ailgladdu eu meirw yn y fynwent enfawr sengl yn Normandi. Rhoddwyd nifer o swyddogion yr Almaen ar brawf am y Trosedd Rhyfel hwn ar ôl ymchwiliadau helaeth, ond rhyddhawyd y rhai a gafwyd yn euog ym 1947 i gyd erbyn 1952. Ni chafodd y swyddog a fynnodd i orchymyn Hitler gael ei weithredu gan y lluoedd lleol hyd yn oed ei roi ar brawf.